Dŵr croyw
Mae llai na hanner afonydd a llynnoedd y DU mewn iechyd da.
Mae ein hafonydd, nentydd, llynnoedd a’n gwlyptiroedd yn gartref i lu o rywogaethau ac mae’r rhywogaethau hynny eu hangen nhw i oroesi, gan gynnwys y boblogaeth ddynol. Ond maen nhw mewn trafferth ac mae angen gwarchod pob diferyn o ddŵr, er mwyn bywyd gwyllt ac er ein mwyn ni hefyd.
Effaith diferu
Dŵr croyw yw anadl einioes ein ynysoedd gwyllt. Mae’n rym pwerus sydd wedi siapio ein tirweddau ac mae’n darparu bwyd a chynefin i’r planhigion, y pryfed, yr adar a’r mamaliaid sy’n byw ynddo ac o’i gwmpas. Mae modd cyfnewid rhai ffynonellau; mae 75% o 200 o afonydd nentydd sialc gwerthfawr y byd yma yn y DU.
Gall afonydd sy’n ffynnu, a’r gwlyptiroedd a’r gorlifdiroedd o’u cwmpas, hefyd amddiffyn cymunedau rhag llifogydd drwy arafu llif y dŵr pan fydd glaw trwm. Wrth i’n hinsawdd sy’n newid barhau i ddod â thywydd mwy eithafol ac annisgwyl, mae angen hyn arnom yn fwy nag erioed.
Ond mae ein systemau dŵr croyw dan fygythiad, gyda llawer o’n hafonydd bellach yn cael eu hystyried i fod mewn cyflwr ecolegol gwael. Yn ystod y 100 mlynedd diwethaf, rydyn ni wedi colli 90% o’n cynefinoedd gwlyptir, ac mae tri chwarter ein nentydd sialc prin mewn cyflwr gwael. Mae llawer o afonydd wedi cael eu sythu i’w datblygu, neu wedi eu llygru drwy wastraff o ollyngiadau carthion a dŵr ffo o dir fferm.
Arbed dŵr
Pan fydd cynefinoedd dŵr croyw yn dechrau marw, mae’r bywyd gwyllt sy’n dibynnu arnynt yn marw hefyd. Yn drasig, mae 60% o’n rhywogaethau dŵr croyw a gwlyptir eisoes yn dirywio, ac mae 13% mewn perygl o ddiflannu yn y DU, gan gynnwys eog yr Iwerydd, llysywod Ewropeaidd a chimychiaid afon crafanc wen.
Gallwn ddod â’r cynefinoedd hyn yn ôl yn fyw. Mae gwelyau cyrs nawr yn cael eu hadfer ledled y wlad, gan helpu i achub poblogaethau adar y bwn, ac rydyn ni’n achub afonydd sydd wedi’u haddasu’n ormodol, fel Swindale Beck yn Cumbria, drwy adael i natur arwain y ffordd. Ar ôl diflannu yn y DU, mae afancod yn ôl, yn adeiladu argaeau ac yn ailffurfio systemau dŵr croyw cyfan, sy’n helpu rhywogaethau eraill i ffynnu.
Ond mae mwy o waith i’w wneud. Mae angen i ni orfodi’r deddfau sy’n gwarchod ein hafonydd, gwella ansawdd ein dŵr a sicrhau ein bod yn gallu addasu i hinsawdd sy’n newid. Os ydyn ni i gyd yn gweithio gyda’n gilydd, gallwn ddod â gwythiennau glas ein ynysoedd gwyllt yn ôl yn fyw.
Dŵr croyw mewn niferoedd
90%
Cafodd 90% o byllau tir isel eu colli yn ystod yr 20fed ganrif
13%
Mae perygl i 13% o rywogaethau dŵr croyw a gwlyptir yn y DU ddiflannu
Mae 3/4
o'n nentydd sialc prin mewn cyflwr gwael
Dewch i weld pwy sy’n byw yma
Mae ein hafonydd, ein llynnoedd a’n gwlyptiroedd yn gartref i lu o rywogaethau ac yn hanfodol i hyd yn oed mwy.
Y problemau a sut gallwn ni fynd i’r afael â nhw
Sut byddwch chi’n Mynd yn Wyllt Unwaith yr Wythnos?
Mae ein bywyd gwyllt yn anhygoel - ond mae mewn perygl. Mae WWF, yr RSPB a’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn gweithio gyda’i gilydd i ddod â byd natur yn ôl o ymyl y dibyn. Mae angen pawb arnom. Dysgwch sut gallwch chi fynd yn wyllt unwaith yr wythnos, a gyda’n gilydd gallwn ni achub ein ynysoedd gwyllt.
